Rouw vraagt om een eigen tempo. Er gebeurt zoveel, van buiten maar vooral in je binnenwereld. In je gedachten, je gevoelsleven, in je lijf. Dat vraagt tijd, ruimte en aandacht. Kies het tempo wat bij jou past. Neem de tijd om te vertragen, zelfs om stil te staan als dat nodig is. Pas als je daarna weer verder gaat merk je hoeveel werk je hebt verzet.
Ik zie het rond om me heen en hoor het ook van de mensen die ik ontmoet in mijn praktijk. In de eerste tijd na het verlies van een partner, een kind, een ouder, broer of zus zijn mensen in staat om te regelen wat er te regelen is. Alsof er extra energie is, alsof ze een adrenalinestoot krijgen. Ook al is daar dat allesomvattende verlies, er is kracht om de afscheidsdienst zo in elkaar te zetten en daar alles voor te doen, zoals ze het willen. Ook als het overlijden onverwacht was. ‘Het is het laatste wat we voor hem of haar kunnen doen’, wordt vaak gezegd.
Er zit een beschermingsmechanisme in ons. In dat eerste begin kan het nog te groot zijn om de ware impact van het verlies tot in de diepste diepte te bevatten. Er is vooral tijd en ook aandacht voor nodig om beetje bij beetje te gaan beseffen dat die ander waar je zo van houdt nooit meer terug zal komen. Niet alleen met je hoofd, het moet indalen in je lijf, in je hart en ziel.
Die drang om te doen, om bezig te blijven, kan nog een hele tijd aanhouden. Mijn zus zei letterlijk na het overlijden van haar man:’Als ik op de bank blijf zitten en niets meer doe, maak ik mezelf gek.’ Ze was altijd al een doener en dit is haar manier om te overleven nu. Ze werkt in het onderwijs, waar protocollen en handelingsplannen zijn voor allerlei situaties. Hier is geen protocol voor. Het is aan haar om haar eigen weg en manier te vinden om te overleven en gaandeweg verder te leven met het gemis van haar man.
‘Je wordt geleefd, die eerste tijd’, nog zo’n uitdrukking. Er is veel aanloop en aandacht, mensen vragen te pas en te onpas hoe het me je gaat, je hebt zoveel te regelen nog. En wat doe je met de kleren, andere spullen, een huis? ‘Ik leef op de automatische piloot’ geeft al aan dat je er nog niet echt bij bent met je gedachten.
‘Vroeger was ik iemand die 10 dingen tegelijk kon doen: eten koken, met iemand telefoneren en nog een paar andere dingen tegelijkertijd in de gaten houden. Nu kan ik dat niet meer. De kalender was mijn houvast. Een ding was genoeg voor een dag. Als ik b.v. naar de tandarts moest, was het dat. Meer kon er niet bij. Als dat voorbij was kon ik weer naar het volgende kijken. Dan pas was er ruimte voor iets anders. Ik had al mijn aandacht nodig om b.v. gewoon te kunnen koken.’
Wat is dat, jouw tempo? Hoe weet je, voel je wat jij nodig hebt? Het kan wel eens botsen met wat de buitenwereld van je verwacht. De afspraak met een goeie vriendin is op een dag dat het niet goed met je gaat en je belt af. Begrijpt ze dat?
Vol goede moed ga je voorzichtig weer aan het werk. Het kan zijn dat het een tijdje goed gaat maar dat je na verloop van tijd ontdekt dat je gas terug moet nemen. Als je geluk hebt is je werkgever begripvol en geeft je de tijd.
Wie tref je als Arbo-arts of UWV-arts? Ik hoor gelukkig verhalen over positieve ervaringen maar helaas ook negatieve ervaringen. Dan vraag ik me af of die artsen enig idee hebben van de impact van rouw.
Vaak komt er na verloop van tijd vertraging in de rouw. Rouwen is een uiterst individuele aangelegenheid en bij iedereen weer anders.
‘Nu, na anderhalf jaar, merk ik dat ik zo moe en futloos ben. Ik doe wat ik moet doen, doe ook wel leuke dingen maar de fut is eruit.’
Je verwacht dat het juist mettertijd beter zal gaan terwijl de realiteit voor veel mensen anders is. Het heeft niets te maken met willen, het heeft alles te maken met kunnen. Er is nog rouwarbeid te verrichten.
De slak steekt haar voelsprieten uit of de omgeving veilig is, gaat op zoek naar eten en eet haar buik vol. Als ze moe is trekt ze zich terug in haar huisje. In de winter, als het koud wordt zoekt een beschut plekje.
De rouwende man of vrouw, jongvolwassene of kind doet hetzelfde. In een veilige omgeving, thuis, op school, op het werk, bij goede vrienden, bij de sportclub is er activiteit. Het vertrouwde dagelijks ritme geeft houvast. Tegelijkertijd is er die andere behoefte om zich terug te trekken, in dat veilige hol te kruipen, niets te moeten en te kunnen huilen, mijmeren, boos te mogen zijn of alleen maar te zijn.
De enige graadmeter ben je zelf. Alleen jij kunt bepalen waar jij je goed bij voelt. Welk tempo op dat moment bij je past. Voor vandaag, want morgen kan het weer anders zijn. Op de bank zitten in je pyama, misschien wel de hele dag, is misschien wel heel hard werken. Toelaten wat er is, ook als het pijn doet, en daar mee zijn vraagt veel energie. Iemand anders gaat juist in zijn eentje hardlopen of fietsen in het bos. Een ander tempo maar voor hem/haar passend bij de behoefte.
En natuurlijk stoot je af en toe je hoofd. Het is zoeken, vallen en weer opstaan en van elke ervaring leren.
Is dit verhaal herkenbaar voor je? Heb je hier een mening over? Heb ik iets over het hoofd gezien? Ik wil het graag van je horen.
Beste Nellie,
Ik lees altijd weer met veel gevoel en herkenbaarheid je verhalen.
Wat je hier beschrijft is op en top rouw. Heb het exact zo ondervonden jaren terug. Nog soms overvalt me soms dat gevoel van puur ‘zijn’. Niks moeten en helemaal in niks zijn. Puur je eigen ik en de stilte om je heen met geluiden van de natuur. Ik ben het zo gaan liefhebben. Had het al maar na het overlijden van mijn moeder 7 jaar geleden ben ik het gaan koesteren. De pure stilte in mij. Je komt dichtbij jezelf in je kern en voelt contact met je diepste ik. Overgave? Is dat het? Het maakt dat je alles kan loslaten. En als emotie eruit moet dan komt dan vanzelf.
Ik heb geleerd van rouw dat het zo intens is dat er niets anders kan zijn denk ik dat je dichterbij je eigen kern brengt als rouw. Een kennismaking met je oer-ik.
Momenteel is een zeer dierbare vriendin die ik bijna mn hele leven al ken stervende. Ik sta dichtbij en maak haar afscheid die ze nu tot in de puntjes zelf regelt mee. Help mee te denken en te doen. Raar ook.. om zo met je naderende dood om te gaan. Mooi ook.. dat je dit zo kan doen naar eigen wensen. Het zal weer moeilijk zijn en gaan worden. Maar ik heb geleerd… alles mag.. en niets is gek, en wat ik voel en denk omarm ik maar.. want rouw is voor mij ook liefde.
Lieve Groet
Beste Roelie,
Bijzonder hoe je omschrijft hoe jij rouw ervaart. Het brengt je heel dicht bij jezelf.
Ja, naar de dood toe gaan met iemand waar je van houdt is moeilijk. Maar ook mooi en bijzonder als je zo dicht bij iemand mag zijn en alle emoties er gewoon mogen zijn.
Alle goeds Nellie