Verbinding en communicatie
Als iemand voor het eerst mijn praktijk binnenstapt doet hij/zij dat meestal alleen. De meeste cliënten hebben een hulpvraag rond verlies. In die ene persoon zit de onzichtbare verbinding met iemand die dood is gegaan. En er lopen meer draadjes. We zijn verbonden met ons systeem van herkomst: de ouders en het gezin waarin we opgroeiden. Heb je zelf een gezin gesticht, leef je samen met iemand, dan is dat ook een systeem waar je deel van uitmaakt. Samen met collega’s op je werk kun je een systeem vormen of met een groep goede vriendinnen. Alle mensen waar je mee verbonden bent zijn deel van jou en hebben invloed op je leven. We verbinden ons ook met de plek waar we wonen, huisdieren, ons werk en de natuur.
In fiuurlijke zin brengt een cliënt zijn/haar systeem mee. 
Je zou een familiesysteem voor kunnen stellen als een mobile waar poppetjes aan hangen. B.v. bij je systeem van herkomst je vader en moeder en eventuele broers en of zusjes. Als het met al die oppetjes goed gaat hangt die mobile rustig en is alles in evenwicht. Gebeurt er iets met een van die poppetjes en gaat dat poppetje wiebelen, dan gebeurt er ook iets met de rest van het systeem. We zijn bewust maar nog veel meer onbewust met heel veel draden met elkaar verbonden.
In het begin van een begeleidingstraject, meestal in het tweede, gaan
we een genogram maken. Geen stamboom al lijkt het daar wel op.
We gaan uit van de man of vrouw die bij me is. In welk systeem leeft
iemand nu, met een partner, alleen, met kinderen?
Dan gaan we heel snel naar het systeem van herkomst, omhoog. Broers, zusjes. Welke plaats in de rij neemt hij/zij in? Leven alle kinderen nog? Want iedereen hoort erbij, ook de doden. We gaan naar de vader en de moeder. Hoe was/is het gezin? De sfeer? Hoe werd/wordt er met elkaar omgegaan? Hoe was de relatie met vader, hoe met moeder? We kijken vooral naar dingen die een stempel op het gezin gedrukt hebben. En we gaan verder kijken, naar het systeem van de vader en van de moeder. Waren er belangrijke gebeurtenissen in het leven van ouders, grootouders? Familiegeheimen?
We kijken niet zomaar uit nieuwsgierigheid, dat doen we vanuit de hulpvraag, of specifieker vanuit de hartvraag van de ander. Bij cliënten gaan we samen op zoek naar verstrikkingen in dat familiesysteem. Waar zitten dingen in de knoop?
We kijken naar: Hoort iedereen erbij? Heeft iedereen zijn eigen plek? Hoe is het met de balans van geven en nemen? Wie zijn de steunfiguren? Dat kunnen levende maar ook dode mensen zijn.
Wat me elke keer verwondert en verbaast: (En geloof me, ik heb al tientallen keren een genogram gemaakt) Elke familie heeft zo zijn eigen thema. Dingen herhalen zich van generatie op generatie.
Het levert altijd wat op. Heel vaak zijn mensen verbaasd. ‘Nu begrijp ik waarom ik altijd zus of zo doe. Mijn moeder deed precies zo.’ ‘Die karaktertrek heb ik eigenlijk van mijn grootmoeder.’ ‘Ja, mijn opa was er altijd voor mij.’
Het doet wat met je als je letterlijk ziet waar jouw plek is in het grotere geheel van een familie. Je ervaart dat je onderdeel bent van een levensketting.
Binnen die familieverbanden kunnen zich ‘verstrikkingen’ voordoen die maken dat de verbinding of het gevoel van verbonden weten er niet is. De stroom blokkeert.
Familieopstellingen kunnen verstrikkingen aan het licht brengen en laten stromen wat stagneerde. In mijn praktijk gebruik ik systemische een-op-een werkvormen.
Verbinding heeft alles te maken met communicatie.
Volgens Wikipedia is communicatie een activiteit waarbij levende wezens betekenissen uitwisselen door op elkaars signalen te reageren. Het Latijnse woord communicare slaat terug op ‘iets gemeenschappelijk maken’.
Als ik even denk aan al het wereldnieuws wat dagelijks voorbij komt dan is dat ‘gemeenschappelijk maken’ nog een utopie op veel plaatsen in onze wereld. Maak ik het heel klein dan denk ik vaker:’ Had ik alles wat ik nu weet over Geweldloze Communicatie maar eerder geweten.’ In mijn relatie, bij de opvoeding van de kinderen, in het contact met anderen. Het had heel wat chagrijn en vooral persoonlijk ongemak kunnen voorkomen. Nog belangrijker: slecht communiceren schept afstand en goede communicatie verbindt!
Stel: Er gebeurt iets in het hier en nu. Iemand maakt een opmerking die niet goed valt bij jou. Iemand gedraagt zich op een manier die bij jou een reactie oproept.
Wat niet helpt: ‘Daar ga je weer. Zo doe jij nu altijd. Dit is al de zoveelste keer!’ Resultaat: De ander zet ongetwijfeld zijn/haar hakken in het zand.
Wat ook niet helpt: Dichtklappen en daarna met het voorval behoorlijk in je maag blijven zitten. Het houdt je uit je slaap en overdag blijft het maar doordrammen in je hoofd. Je weet niet hoe je moet reageren. Of je denkt: ‘Ach, het is eigenlijk niet de moeite waard. De ander zal het vast overdreven vinden dat ik er nog op terugkom. Ik laat het maar.’ Met als gevolg dat dingen zich kunnen stapelen. Tot de bom barst en de ander vol ongeloof naar je verhoudingsgewijs heftige reactie kijkt.
Hoe werkt het wel?
Stap 1: Beschrijf de situatie. Observeer (als een buitenstaander) wat er gebeurt en beschrijf de situatie zonder oordelen. Een waarneming is wat je met een videocamera kunt registreren. Je gaat niet interpreteren. En blijf bij deze ene situatie! Denk aan het gezegde met die oude koeien uit de sloot.
Stap 2: Beschrijf je gevoel bij de situatie. Door open te zijn over je gevoelens geef je de ander ruimte om zich met jou te verbinden. Doe dat in termen als: …. gebeurde en dat maakte me verdrietig, het irriteerde me, ik werd even boos. Als je termen gebruikt als: ik voelde me beledigd, dat voelde bedreigend, ik voelde me benadeeld, verwaarloosd, niet gehoord zeg je eigenlijk met andere woorden dat je de ander beschuldigt. Houd het dicht bij jezelf en zoek naar een omschrijving waar geen werkwoord in zit. En, neem de verantwoording voor je gevoelens op je!
Stap 3: Spreek uit waar jij behoefte aan hebt. B.v. Ik heb behoefte aan aandacht, respect, waardering. Ik wil het contact met jou graag goed houden. Ik hecht waarde aan onze vriendschap.
Stap 4: Wat is het wat je wilt? Formuleer een helder en haalbaar verzoek.
Zou je de krant even neer willen leggen als ik tegen je praat? Laat je me even weten als je langer dan een half uur later thuis zult zijn van je werk?
Bovenstaande stappen zijn simpel maar vergen wel wat oefening om ze onder de knie te krijgen.
Lukt het niet om meteen om te reageren als zich iets voordoet, denk dan thuis eerst even rustig na over hoe je zou kunnen reageren. En vooral; neem de tijd om nauwkeurig te voelen wat het voorval met je doet. Of zeg iets in de trant van: ‘Ik merk dat dit iets met me doet maar ik kan er nog niet de vinger op leggen. Ik kom er nog op terug. Goed?’
Marshall Rosenberg introduceerde de taal van de giraf en de jakhals.
Als je wordt aangevallen kruip je gemakkelijk in de huid van de jakhals. Zijn taal kan beledigend, kleinerend, beschuldigend en verwijtend zijn. De giraf daarentegen is in staat om met een open hart te luisteren naar de ander. De giraffe is het dier met het grootste hart op het land. Ze heeft geen natuurlijke vijanden en gedraagt zich doorgaans vredelievend. Met haar lange nek staat ze symbool voor een goed overzicht en heldere visie.
De taal van de jakhals verdeelt, de taal van de giraf verbindt.
Zijn de rollen omgekeerd en valt iemand verbaal naar jou uit? Gebruikt iemand anders de ‘jakhalstaal’?Realiseer je dan dat onder deze reactie een behoefte zit. Probeer in de huid van de giraf te kruipen en niet-oordelend maar al vragen stellend te achterhalen wat die behoefte is.
Dit is misschien nog lastiger dan de eerder genoemde 4 stappen. Het vraagt innerlijke rust en empathie. Het is goed om regelmatig stil te staan bij wat je zelf voelt en nodig hebt. Dan kun je pas met je volle aandacht onvoorwaardelijk bij de ander zijn.
Op onderstaand filmpje geeft Marshall Rosenberg een demonstratie. Het filmpje is gedateerd maar duidelijk. Marshall Rosenberg is een maand geleden overleden. Hij laat iets bijzonders na aan de wereld.
http://www.compassievolcommuniceren.nl/pages/giraf_jakhals.htm
Wanneer 10% van de mensen verbindend communiceren, is er vrede in onze wereld. Marshall Rosenberg
Ondervind je problemen in de communicatie met anderen en lukt het niet om daar zelf een positieve verandering in aan te brengen? Kom eens langs voor een vrijblijvend gesprek. We kunnen dan samen bekijken hoe je dat aan kunt pekken.