Ik houd van bomen. Ook zonder bladeren kijk ik er graag naar. Ik ben altijd weer geboeid door de structuur van de bast, de vorm van de stam en takken. Ook door de littekens. Ik zie er ogen in of soms hele gezichten.
Een boom heeft zijn littekens van buiten. Ik kan zien waar een tak is afgerukt, waar een zieke plek heeft gezeten, waar de boom in de verdrukking heeft gestaan. Nu bladeren gevallen zijn staat de boom daar in al zijn naaktheid. Een boom toont zijn littekens aan de buitenkant, bij mensen zie je dat heel vaak niet, daar zit de pijn van binnen.
Tijdens mijn opleiding deed ik een onderzoek naar rouwervaringen. Ik moest mijn ideeën over rouw behoorlijk bijstellen. Rouwen bleek ingrijpender en veelomvattender te zijn, dan ik veronderstelde.
Waarom ik er hier graag iets over wil vertellen?
Omdat er nog heel veel onwetendheid is over het leren leven met een ingrijpend verlies.
Mensen die er zelf mee te maken hebben kunnen hun eigen reacties als vreemd, onbegrijpelijk en verwarrend ervaren. Als je hoort dat dingen normaal zijn binnen een rouwproces kan dat houvast geven en geruststellen. En dan is er de omgeving. Natuurlijk, heel veel mensen bedoelen het goed en willen helpen. Toch is het vaak moeilijk op een goede manier te doen.
Wat is dat rouwen? Het omvat alle reacties op een betekenisvol verlies. Rouwen is de andere kant van liefde, de achterkant van de medaille. De prijs die we betalen voor houden van. Wat ik vaak gehoord heb: “Rouwen is hard werken.” Het kost kruim.
Een vrouw die plotseling haar partner verloor zei het zo:
Alsof je niet meer op twee benen staat. Je bent één been kwijt. Stel je maar eens voor dat je de hele tijd op één been moet staan. Je bent zo met die ander vergroeid. Het voelde alsof ik de helft van mezelf kwijt was.
Een moeder die twee kinderen verloor zei:
Je moet er een weg in vinden, je er doorheen slaan. Er zijn geen handwijzers. Alsof je op een rotonde staat waar geen afslag voor jou is, er is alleen een weg terug.
In de gesprekken kreeg rouwen voor mij een gezicht. Of eigenlijk: steeds een ander gezicht. Elk verlies is anders, elk mens is anders, ieder rouwt op zijn eigen manier. Dat is goed, er is geen goed of fout. Omstandigheden rond het verlies spelen een rol, heb je ondersteuning in je omgeving, hoe heb je in je jeugd geleerd om om te gaan met de dood? Dit en nog een heleboel dingen meer bepalen hoe een rouwproces kan verlopen.
Je kunt zeggen: er is een begin, een midden en een einde.
In het begin is er ontreddering, shock, ongeloof. Er kan emotionele verdoving zijn of juist hevige uitbarstingen van verdriet, boosheid of angst. Er kan ook opluchting zijn, zeker als iemand na een lang ziekbed overlijdt.
In het midden begint langzamerhand de realiteit van het verlies zich meer en meer op te dringen. Er kan een sterk verlangen zijn, zoeken naar diegene die er niet meer is. Het kan een verwarrende tijd zijn met tegenstrijdige emoties. Niet alleen verdriet, ook boosheid, mensen kunnen zich verwijten maken. Er kan verminderd zelfvertrouwen zijn, angst voor de toekomst. Lichamelijke reacties zoals buikpijn, een droge mond, verminderde eetlust. Drukte in het hoofd: veel nadenken, onrust, een geheugen dat niet wil, veel dromen. De een valt stil, een ander blijft maar bezig. Mannen doen dat anders dan vrouwen, kinderen anders dan volwassenen. Het is goed om het zó te doen als goed voor jou voelt.
Er komt een einde aan, dat is hoopgevend. Er komt een tijd, dat het verdriet milder wordt, dat het niet meer je hele leven beheerst. Het is op de achtergrond aanwezig, kan zich soms weer in alle hevigheid even aandienen. Toch ben je in staat je weer op de toekomst te richten.
Het is moeilijk te zeggen op welk moment een verlies verwerkt is. Mensen hebben meer of minder tijd nodig. Er bestaan geen regels hoe iemand die gemoedstoestand bereikt. Soms gaat de pijn nooit helemaal over terwijl het leven wel weer als zinvol wordt ervaren.
Weggaan……
weggaan maakt niet veel geluid
Niet meer dan herfstbladeren
die opstuiven in de wind.
De boom blijft verweesd achter
nu zijn/haar stem op het tuinpad ligt
en geluiden dempt
haast onhoorbaar.
Je voetstappen
die zich verwijderen.
Alleen wie achter blijft
weet hoe afscheid klinkt.
Geef een antwoord