De 4 rouwtaken van W. Worden
Rouwen is hard werken, niet iets wat je alleen maar passief ondergaat.
William Worden, een Amerikaanse rouwdeskundige, beschreef in 1992 vanuit die gedachte de 4 rouwtaken:
Ik wil er graag iets meer over vertellen. Niet met de bedoeling: zo moet het, anders ben je niet goed bezig. Dan zou het een norm zijn waaraan mensen moeten voldoen en dat is zeker niet de bedoeling. Meer vanuit het idee, dat het een houvast kan bieden in de chaos die er kan ontstaan in de tijd na een ingrijpend verlies. Het kan geruststellend zijn om b.v. te horen: het is heel normaal, dat je ook af en toe helemaal niets kunt voelen, dat je geheugen je in de steek laat, dat je een gevoel van onwerkelijkheid hebt, dat je zo verstrooid bent, dat je af en toe het gevoel hebt gek te worden.
Rouwtaak 1:
De realiteit van het verlies onder ogen zien, erkennen dat die ander, dat andere er niet meer is, niet meer terug zal komen. Dat kost tijd. Niet alleen het weten met je verstand, ook het weten, laten doordringen in elke vezel van je lijf.
Zonder nadenken toch weer dat extra bord op tafel zetten; de deur gaat open en je denkt dat je vrouw binnenkomt; denken dat je de overledene ineens op straat ziet. Dat gebeurt en is normaal.
Rouwtaak 2:
Het aanvaarden en ervaren van de emotionele pijn, die het gevolg is van het verlies. Er ‘doorheen gaan’, zo wordt het ook wel eens gezegd. Er is verdriet in alle soorten en maten, gemis, soms ook opluchting als iemand ernstig ziek was, opluchting dat er een einde kwam aan een lijdensweg. Er is verlangen en zoeken, soms ook juist niet-voelen. Er kan angst zijn: Om nog meer mensen te verliezen. En wat als ik zelf ziek wordt? En komt dit ooit nog goed? En hoe moet dat als er weer een nieuwe partner komt? Kan ik dat wel, opnieuw intimiteit toelaten? Zal ik ooit durven me weer aan iemand te binden, want nog een keer iemand verliezen, dat wil ik niet.
Boosheid: Waarom moet dit mij overkomen? Waarom is mijn man gewoon door blijven roken terwijl hij wist dat zijn longen slecht waren? Waarom heeft de arts het niet op tijd gezien wat er met haar aan de hand was? Waarom mocht mijn man maar zo kort van zijn pensioen genieten, hij heeft altijd zo hard gewerkt? Waarom kreeg juist mijn kind een dodelijk ongeluk? Waarom heeft hij/zij mij in de steek gelaten? Mensen kunnen zichzelf verwijten maken, er is eenzaamheid.
Ook fysiek kun je je anders dan anders voelen: buikpijn hebben, een droge mond, geen zin in eten, het eten smaakt anders, moe zijn, slecht slapen. Iemand zei: “Ik miste iemand om tegenaan te kletsen. Soms had ik keelpijn van het niet praten.”
Er kan drukte zijn in het hoofd: veel nadenken, onrust, een geheugen dat niet wil, veel dromen, moeilijker slapen. De een valt stil, een ander blijft maar bezig. Mannen doen dat anders dan vrouwen, kinderen anders dan volwassenen. Het is goed om het zó te doen als goed voor jou voelt.
Er zijn grote individuele verschillen in het ervaren van emoties.
Bij de een gaat dat in heftige golven, bij een ander verloopt het rustiger, gelijkmatiger
Rouwtaak 3:
Je leven herinrichten na het verlies, de draad weer oppakken, hoe moeilijk dat ook kan zijn. Het is verder leven met het gemis. Wat je altijd deed nu zonder die ander doen. Het beeld wat je had van je toekomst bijstellen.
Dit vraagt aanpassing en soms nieuwe vaardigheden. De omgeving reageert anders op een paar dan op een alleenstaande. Een ouder is na de dood van een enig kind voor de maatschappij geen vader of moeder meer. Het gaat hier dus niet alleen om veranderingen in het dagelijks leven maar ook om veranderingen in de wijze waarop de maatschappij naar de nabestaande en de nabestaande naar zichzelf kijkt.
Iemand vraagt aan een vrouw die anderhalf jaar geleden haar man verloor:’Wanneer ga je weer je meisjesnaam gebruiken?’ Het brengt haar behoorlijk uit haar nog wankele evenwicht.
Rouwtaak 4:
Het verlies een plaats geven in je leven. Anders gezegd: het verlies verweven met je verdere leven. Die ander zal altijd verder leven in je hart. De relatie met iemand die fysiek aanwezig was, waar je mee kon praten, die je aan kon raken, is er niet meer. Er komt een andere relatie voor in de plaats, een symbolische.
Veel mensen dragen b.v. altijd een symbool met zich mee wat hen herinnert aan de overledene. Er hangen foto’s aan de muur. In gedachten of ook hardop worden hele gesprekken gevoerd. Mensen zoeken naar rituelen om op hun eigen manier vorm te geven aan die symbolische relatie. En ze zoeken naar tekens die troost kunnen geven.
Het is ook je leven opnieuw zin geven, weer zin in het leven krijgen. Weer gaan houden van het leven en van mensen, je weer durven te binden.
Bij verlies van gezondheid is het verder leven met het gegeven dat je b.v. een vergrote kwetsbaaarheid hebt, dat je niet meer alles kunt wat je voorheen kon, dat je voortdurend pijn zult hebben.
Je zou kunnen zeggen: Deze 4 rouwtaken zijn aspecten van een rouwproces en hebben geen vaste volgorde. Je bent er telkens op misschien weer een andere manier mee bezig en ze dienen zich in willekeurige volgorde aan.
Het is moeilijk te zeggen op welk moment een verlies verwerkt is en of je het wel helemaal kunt verwerken. Mensen hebben meer of minder tijd nodig. Er bestaan geen regels voor hoe iemand die gemoedstoestand bereikt. Soms gaat de pijn nooit helemaal over terwijl het leven wel weer als zinvol wordt ervaren.
Er komt een tijd, dat het verdriet milder wordt, dat het niet meer je hele leven beheerst. Het is op de achtergrond aanwezig, kan zich soms weer in alle hevigheid even aandienen. Een liedje op de radio, een geur, een voorwerp, iets uit het nieuws is genoeg om de eigen pijn weer even in volle hevigheid doen oplaaien. En er blijven moeilijke dagen. Toch ben je in staat je weer op de toekomst te richten.