Als je een kind verliest.
Wanneer een vrouw haar man verliest wordt zij een weduwe.
Wanneer een man zijn vrouw verliest wordt hij een weduwnaar.
Wanneer een kind zijn ouders verliest noemen wij hem of haar een wees.
Maar… er is nog geen woord gevonden dat beschrijft hoe het moet zijn om je kind te verliezen!
In de aanloop naar het schrijven van dit artikel komen in mijn gedachten heel wat mensen voorbij die een of soms meer kinderen verloren.
Ouders van jonge kinderen die een levensbedreigende ziekte hadden. Ze leefden soms jarenlang tussen hoop en vrees. Dappere kinderen die soms heel pijnlijke behandelingen ondergingen. En toch, het mocht niet baten.
Ouders die kinderen verloren door een ongeluk.
Ouders die een kind verloren omdat het zelf koos voor de dood.
Ouders die een kind verloren door zinloos geweld.
De hoogbejaarde vrouw die tot drie keer toe een kindje verloor. Twee jongetjes werden dood geboren na 8 mnd. zwangerschap, een meisje leefde 5 dagen.
De vader die zijn kindje dood in zijn bedje vond.
Moeders van volwassen kinderen, zelf al moeder, die een dochter verloren aan kanker. Een moeder zei ‘Ik heb mijn kind op de wereld gezet, ik heb haar hand vastgehouden en haar ook geholpen om dood te gaan.’
Ik denk aan een moeder en vader die tientallen jaren later nog steeds niet kunnen praten over hun zoon die verongelukte.
De jonge vrouw die zo graag nog een kindje wilde. Na drie miskramen gaf ze haar wens op. ‘Het waren wel mijn kindjes’ zei ze.
De ouders die hun enige kind verloren.
Ouders……
Het is tegen de natuur in. Het leven van een kind stopt op een moment dat naar onze begrippen een leven nog niet klaar is. Een baby, kind, puber, jongvolwassene of een volwassen kind staat nog maar aan het begin van zijn leven. Voor ouders zijn kinderen hun toekomst. Je volgt het groeien, zich ontwikkelen van baby, peuter, kleuter, schoolkind naar tiener en jongvolwassene. Elke fase brengt een volgende stap met zich mee. Als ouder deel je in het geluk en het verdriet van je kind. Al is je kind lang en breed volwassen en staat het op eigen benen, het blijft altijd je kind.
Het is tegen de natuur in dat een kind eerder dood gaat dan zijn ouders.
‘Alles wat daarna gebeurt, beleef je, ervaar je door de ogen van de dood van je kind. Gelukkige gezinnen, vrienden van de jongens die gaan samenwonen, gezinnen die groter worden omdat kinderen verkering krijgen, het doet allemaal pijn. Ik gun het ze allemaal wel, maar toch. Situaties die vaker voorkomen zorgen, dat het op den duur minder pijn gaat doen. Je krijgt eelt op je ziel. Een vriendin werd oma, ik vond het zo erg. Mijn jongens zouden nooit kinderen krijgen’
Zij is moeder van 3 zonen, waarvan er twee verongelukten.
Rouwen om een kind wat je verloor is loodzwaar. De diepe pijn is vaak fysiek voelbaar.
‘Er zit een gat in mijn hart’, zegt een moeder.
Een kind is bijna een verlengstuk van jezelf. Er zijn veel soorten van verdriet. Verdriet omdat je kind nooit meer verder zal groeien en je nooit zult weten hoe het zou zijn als het groot is. Het missen van je kind wat je niet meer kunt koesteren, aanraken, omhelzen. Zijn/haar stem die je nooit meer zult horen. De grapjes die je altijd met hem of haar maakte. Die typische geur die hoorde bij jouw kind. Terloopse gesprekjes. Je kunt zelfs de ruzies missen.
Verlies raakt aan de kwetsbaarheid van leven. Ook de dood van een kind. Gezond zijn en leven is niet langer vanzelfsprekend. Vertrouwen maakt plaats voor angst. Angst om nog meer mensen te verliezen. Angst voor de toekomst. Gaat deze pijn ooit over? En houd ik het wel vol? Het is zwaar, soms te zwaar. Het kost bergen en bergen energie.
Wat is nog de zin van het leven als er zoveel verdriet en pijn is? Waarom gebeurde dit? Waarom overkwam dit ons kind? Hij/zij had nog een heel leven voor zich. Waarom overkwam ons dit? Het is niet eerlijk!
Heel diep weggestopt kan schuldgevoel zitten. Had ik maar…… Heb ik wel genoeg …….?
Alles is anders. Je bent jezelf niet meer, je moet jezelf als het ware opnieuw uitvinden. De relatie met je partner is anders. Je rouwt allebei op je eigen manier om het kind wat er niet meer is. Dat botst soms. Het is een klus om elkaar te blijven vinden en goed te blijven communiceren. Want je kunt niet veel hebben. Irritatie ligt op de loer want rouw maakt overgevoelig. Je gezin is door elkaar geschud en uit balans.
‘Ze zeggen wel eens dat een relatie kan stuklopen als mensen een kind verliezen. Ik kon me daar eerst niks bij voorstellen. We waren heel dicht bij elkaar die eerste dagen. Na een week wist ik wel beter.’ Samen komen ze in begeleiding omdat ze vooral niet uit elkaar willen groeien.
Gelukkig, in onze tijd komt er steeds meer informatie over wat het doet met mensen die een kind verloren. Er zijn boeken met verhalen van ouders zelf. OOK Vereniging voor Ouders van een Overleden Kind bestaat al sinds 1981. Deze zelfhulporganisatie wil begrip en medeleven bieden aan lotgenoten. Zij noemen het verlies van een kind een traumatiserende ervaring die ouders vaak de rest van hun leven meedragen. Op het jubileumcongres bij het dertigjarige bestaan van de vereniging zei een vader: ‘Het verlies van onze zoon zal altijd als een schaduw met ons meegaan. We hebben ons leven weer opgepakt, werken, gaan op vakantie, vieren feest. Maar toch, die schaduw is er.’
Een moeder zei: ’Op dagen dat we met het hele gezin bij elkaar zijn missen we dat ene kind. Dat zal blijven.’
Josephine de Bont is ritueelbegeleidster. Ze schrijft prachtige gedichten die me elke keer raken. Met haar goedkeuring mag ik hier een gedicht plaatsen.
Houden van jou
is verlangen
naar wat niet meer is.
Verlangen naar
je geur,
ik kan hem bijna ruiken,
verlangen naar je stem
die zachtjes roept,
verlangen naar jou
dicht bij mij.
Je bent zo ver
en tegelijk zo
in elk moment
met mij verweven.
Ik mis de tijd
waarin jij
achter bent gebleven.
Geen woorden
geen lied
om te zeggen
om te voelen
dit verlangend verdriet.
Josephine de Bont
Bijzonder vind ik hoe mensen in de loop van de tijd zin of betekenis kunnen geven aan het verlies van hun kind. Ze hebben iets wezenlijks geleerd over het leven. Soms gaan mensen zich inzetten voor lotgenoten, schrijven een boek, gaan vrijwilligerswerk doen of veranderen van werk.
Uit een interview met een moeder van 3 kinderen die haar eerste kindje verloor aan leukemie toen het 2 jaar oud was. Het is tien jaar later.
‘Waar ik het meeste verdriet over heb gehad is, dat al die pijnlijke en zware behandelingen die mijn meisje moest ondergaan, uiteindelijk voor niets zijn geweest.’ Ze vertelt hoe dapper haar meisje elke keer opnieuw was, hoe groot haar veerkracht was. Het kindje heeft haar zoveel geleerd over het leven: Geniet van de kleine dingen, leef bij de dag. Liefde en aandacht voor elkaar is het allerbelangrijkste in het leven. Ik maal niet om luxe of materieel bezit.
De gedachte dat ze ooit verenigd wordt met haar kindje, troost haar. Haar leven is niet voor niets geweest. Ze aanvaardt ook de opdracht die het leven aan haar stelt: doorgaan, zo goed als je kan.
Het is een langdurig proces, rouwen om het kind dat je verloor. Mocht je het even niet meer weten en loop je vast, heb je behoefte aan wat simpele handreikingen, zoek je alleen maar wat informatie, heb je vragen? Er is altijd de mogelijkheid om een vrijblijvend kennismakingsgesprek aan te gaan met een verliesbegeleider/rouwtherapeut. Ook een eenmalig gesprek kan soms heel wat onzekerheid wegnemen.
• OOK www.oudersoverledenkind.nl
• www.wereldlichtjesdag.nl Op elke 2e zondag in december worden wereldwijd lichtjes gebrand om alle overleden kinderen te gedenken. Op een groeiend aantal plaatsen in nederland worden samenkomsten georganiseerd.
Boeken:
• Noem mijn naam – leven met de dood van een kind.
Marinus van den Berg en Daan Westerink
Voor het eerst is er een boek geschreven voor ouders, die een kind hebben verloren.Marinus van den Berg is pastor in een verpleeghuis. Hij schreef veel boeken over verlieservaringen en rouwverwerking. Al meer dan 25 jaar is hij betrokken bij de activiteiten van de Vereniging Ouders van een Overleden Kind (OOK).Daan Westerink is van oorsprong journalist. Door haar eigen verlieservaringen heeft ze zich steeds meer gericht op omgaan met verlies. Ook zij schreef al een aantal boeken.
Samen hebben het boek geschreven omdat ze recht willen doen aan de pijn van ouders die een kind verliezen. Wat doet het met je? Met je relatie? Wat gebeurt er met je woede, met je dromen? Hoe is het voor broertjes en zusjes?
In het boek hebben een aantal rouwdeskundigen uit Nederland en Vlaanderen hun persoonlijke ervaringen beschreven rond de dood van een kind. Die verhalen zijn aangevuld met gedichten en korte teksten. Verhalen die troosten en perspectief bieden.
‘Noem mijn naam’, een wezenlijk verlangen. Door het noemen van de naam blijft het kind nabij.
• Jij wordt gekend – Verhalen en gedichten uit het hartenhuis
Floortje Agema
Floortje Agema (1974) is een ervaren ritueelbegeleider. Ze begeleidt rouwende kinderen en jongeren en gezinnen, werkt in een mortuarium en geeft trainingen over verlies en rouw. Ze bezit de gave om taal te geven aan het onbenoembare. In ‘Jij wordt gekend’ zijn verhalen en gedichten opgenomen die Floortje vanuit haar hart schreef voor kinderen en volwassenen die afscheid moesten nemen, bij gebeurtenissen die haar raakten of die gewoon uit haar hartenhuis stroomden. De troostende gedichten en verhalen geven houvast wanneer je erkenning en herkenning zoekt voor wat zich in jouw hart roert. Het boek is verrijkt met prachtige tekeningen van Sassafras de Bruyn.
Floortje opent in dit boek ommuurde tuinen en zet zorgvuldig bloemen en lichtjes neer om thuis te brengen wat verloren raakte.
Wibe Veenbaas
Floortje kust nauwelijks vindbare, slapende woorden wakker en verwoordt wat we op momenten van ontroering, verdriet en rouw niet meer kunnen zeggen maar op een diepe laag voelen.
Riet Fiddelaers-Jaspers
• Ik had je gedacht mijn kind – Casper van Koppenhagen
Dit boek is geschreven door een ziekenhuisarts over de dood van zijn twee kinderen. De eerste baby leefde maar één week. Over het tweede kind is besloten het niet geboren te laten worden, want het zou ook niet gezond zijn. Enkele pogingen nadien om een kind te krijgen mislukten. De vader beschrijft het hartverscheurende verdriet van hem en zijn vrouw. Als hij het dagboek leest wat zij heeft bijgehouden, ontdekt hij pas hoe diep zij heeft geleden. Gedeelten van dat dagboek worden in het manuscript verwerkt. Het echtpaar vindt elkaar daardoor terug.
In zijn voorwoord schrijft de arts: ‘Een tijd heeft dit manuscript als een klein bommetje onder onze relatie gelegen…’ En even verderop: ‘Nu, elf en tien jaar later na het afscheid nemen van onze kinderwens, likken wij nog steeds onze wonden…’
Een ontroerend verhaal van twee jonge mensen over een hun diepste verlangen, een eigen kind, wat wel vervuld werd. Ze zijn en blijven altijd ouders maar hun kindjes waren niet levensvatbaar.
Over het rauwe van rouw van een vader en een moeder én veerkracht om samen verder te gaan en een fijn en zinvol leven te willen leiden.
• Fragile – Sting https://www.youtube.com/watch?v=lB6a-iD6ZO
• Precious child – Karen Taylor Good https://www.youtube.com/watch?v=pHiq3lfw9mc
• Now you belong to heaven – Mari Olsen https://www.youtube.com/watch?v=pFjAXHmjxQk
• Yvonne F. Postema: •Sascha
16 jaar later – de herinnering blijft
Over haar eerste kindje dat na een voldragen zwangerschap dood geboren werd.
David Grossman: •Uit de tijd vallen
Zijn zoon sneuvelde als soldaat in een oorlog
Ide Wolzak: • En huilen doe je maar in de pauze
Worstelen met de taal van rouw
Over het plotselinge verlies van zoon Wouter
A.F.Th. van der Heijden: • Tonio
Een requimroman
Maria de Greef: • Het regent in mijn toekomst.
Over het verdriet van grootouders.
Louis van Gorp: • Kanjerguusje
• We houden je vast
Jeanette Rietberg: • Altijd een kind tekort
Handboek bij zwangerschap na babysterfte